کد مطلب:543 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:386
احکام روزه
- زن باردار و شیرده
س 745: آیا روزه گرفتن بر زن بارداری كه نمی داند روزه بر جنین او ضرر دارد یا خیر، واجب است؟
اگر بر اثر روزه، خوف ضرر بر جنین داشته باشد و خوف وی هم دارای منشاء عقلائی باشد، افطار بر او واجب است و در غیر این صورت واجب است كه روزه بگیرد.
س 746: زنی كه كودك خود را شیر می داده و باردار هم بوده و در همان حال روزه ماه رمضان را هم گرفته است، و هنگام زایمان فرزندش مرده به دنیا آمد، اگر از ابتدا احتمال ضرر را می داده و در عین حال روزه گرفته است:
1 - آیا روزه اش صحیح است یا خیر؟
2 - آیا دیه بر ذمه او هست یا خیر؟
3 - اگر احتمال ضرر نمی داده، ولی بعدا معلوم شده كه روزه گرفتن برای جنین ضرر داشته، چه حكمی دارد؟
اگر با وجود خوف از ضرری كه دارای منشاء عقلائی است، روزه گرفته باشد و یا بعدا برایش معلوم شود كه روزه برای وی یا برای جنین اش ضرر داشته، روزه اش صحیح نیست و قضای آن بر او واجب است، ولی ثبوت دیه جنین متوقف بر این است كه ثابت شود فوت جنین مستند به روزه گرفتن وی است.
س 747: من به لطف خداوند متعال دارای فرزندی هستم كه شیرخوار است. إن شاء الله تعالی بزودی ماه مبارك رمضان فرا خواهد رسید. در حال حاضر می توانم روزه بگیرم ولی در صورت روزه گرفتن، شیرم خشك خواهد شد. با توجه به اینكه دارای بنیه ضعیفی هستم و كودكم هر ده دقیقه شیر می خواهد، چه وظیفه ای دارم؟
اگر به دلیل كم یا خشك شدن شیرتان بر اثر روزه، خوف ضرر بر طفل خود داشته باشید، روزه تان را افطار كنید، ولی برای هر روزی باید یك مد طعام به فقیر بدهید و قضای روزه را هم بعدا بجا آورید.
- مبطلات روزه
س 758: من در روز ماه رمضان به علّت اغوای شیطان تصمیم گرفتم روزه ام را باطل كنم لكن قبل از این كه عملی كه روزه را باطل می كند انجام دهم، از تصمیم خود منصرف شدم حكم روزه ام چیست؟ و اگر این امر درروزه غیر ماه رمضان پیش آید چه حكمی دارد؟
در روزه ماه رمضان اگر در اثنای روز از نیت روزه گرفتن بر گردد بطوری كه قصد ادامه روزه نداشته باشد، روزه اش باطل می شود و قصد دوباره او برای ادامه روزه فایده ندارد. امّا اگر دچار تردید شود به این معنی كه هنوز تصمیم نگرفته است روزه را باطل كند، یا تصمیم بگیرد كاری را كه موجب باطل شدن روزه است صورت دهد و هنوز آن را انجام نداده در این دو صورت صحت روزه او محل اشكال است و احتیاط واجب آن است كه روزه را تمام كند و بعدا هم آن را قضا نماید. هر روزه واجب معین دیگر - مانند نذر معین و امثال آن - نیز دارای همین حكم است.
س 759: آیا اگر از دهان شخص روزه دار خون بیاید، روزه اش باطل می شود؟
روزه به سبب آن باطل نمی شود، ولی واجب است كه از رسیدن خون به حلق جلوگیری كند.
س 760: حكم استعمال دخانیات مانند سیگار در حال روزه چیست؟
احتیاط واجب آن است كه روزه دار از دودهای انواع دخانیات و نیز مواد مخدّری كه از راه بینی یا زیر زبان جذب می شود خودداری كند.
س 761: آیا ماده «ناس» كه از توتون و غیر آن ساخته می شود و برای چند دقیقه زیر زبان گذاشته شده و سپس از دهان بیرون انداخته می شود، مبطل روزه است یا خیر؟
اگر آب دهان مخلوط به ماده «ناس» را فرو ببرد، موجب بطلان روزه اش می شود.
س 762: نوعی داروی طبی برای اشخاص مبتلا به تنگی نفس شدید وجود دارد كه عبارت است از یك قوطی كه در آن مایع فشرده شده وجود دارد و با فشار دادن آن داروی مایع بصورت پودر گاز از طریق دهان وارد ریه شخص بیمار شده و موجب تسكین حال وی می گردد. گاهی بیمار مجبور می شود در یك روز چندین بار از آن استفاده كند، آیا با وجود استفاده از این دارو، روزه گرفتن جایز است؟ با توجه به اینكه بدون استفاده از آن روزه گرفتن غیرممكن و یا بسیار سخت خواهد بود.
اگر ماده مذكور هوای فشرده همراه با داروئی هر چند به صورت گاز یا پودر باشد و وارد حلق شود، صحت روزه محل اشكال است و در صورتی كه روزه گرفتن بدون استعمال آن، ممكن نیست یا مشقّت دارد، جائز است از آن استفاده كند، لكن احتیاط آن است كه مبطل دیگری انجام ندهد و در صورت تمكّن (بدون استفاده از آن) روزه ها را قضا نماید.
س 763: من در بیشتر روزها آب دهانم با خونی كه از لثه هایم می آید مخلوط می شود و گاهی نمی دانم آب دهانی كه فرو می برم همراه با خون است یا خیر؟ روزه ام با این حال چه حكمی دارد؟ امیدوارم مرا راهنمائی فرمائید.
اگر خون لثه در آب دهان مستهلك شود، محكوم به طهارت است و بلعیدن آن اشكال ندارد و مبطل روزه نیست، و همچنین در صورت شك در همراه بودن آب دهان با خون، فرو بردن آن اشكال ندارد و به صحت روزه ضرر نمی زند.
س 764: در یكی از روزهای ماه رمضان روزه گرفتم ولی دندانهایم را مسواك نزدم، و بدون اینكه باقیمانده غذاهای لابلای دندانها را عمدا ببلعم، خودبخود بلعیده شده است. آیا قضای روزه آن روز بر من واجب است؟
اگر علم به وجود باقیمانده غذا در بین دندانهایتان و یا علم به رسیدن آن به حلق نداشته اید و فرو رفتن آن هم عمدی و با التفات نبوده، قضای روزه بر شما واجب نیست.
س 765: از لثه شخص روزه داری خون زیادی خارج می شود، آیا روزه اش باطل می شود؟ آیا برای او ریختن آب با ظرف بر سرش جایز است؟
با خروج خون از لثه تا آن را فرو نبرده است، روزه باطل نمی شود. همچنین ریختن آب بر روی سر توسط ظرف و مانند آن به صحت روزه ضرر نمی رساند.
س 766: داروهای مخصوصی برای معالجه بعضی از بیماری های زنان وجود دارد (شیافهای روغنی) كه در داخل بدن گذاشته می شود، آیا استفاده از آن موجب بطلان روزه می شود؟
استفاده از آن داروها به روزه ضرر نمی رساند.
س 767: نظر شریف جنابعالی درباره تزریق آمپول و سایر تزریقات نسبت به روزه داران در ماه مبارك رمضان، چیست؟
احتیاط واجب آن است كه روزه دار از آمپول های مقوّی یا مغذّی و هر آمپولی كه در رگ تزریق می شود و نیز انواع سرم ها خودداری كند، لكن آمپول های داروئی كه در عضله تزریق می شود و نیز آمپول هائی كه برای بی حسّ كردن به كار می رود، مانعی ندارد.
س 768: آیا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جایز است یا خیر؟
اگر خوردن آن در ماه رمضان برای درمان فشار خون ضروری باشد، اشكال ندارد، ولی با خوردن آن روزه باطل می شود.
س 769: اگر من و بعضی از مردم بر این عقیده باشیم كه بر استفاده از قرصها جهت مداوا عنوان خوردن وآشامیدن صدق نمی كند، آیاعمل به آن جایز است و به روزه ام ضرر نمی زند؟
خوردن قرص روزه را باطل می كند.
س 770: اگر شوهر با همسر خود در ماه رمضان جماع نماید و زن نیز به آن راضی باشد چه حكمی دارد؟
بر هر یك از آنان حكم افطار عمدی جاری است و علاوه بر قضا، كفاره هم بر هر دو واجب است.
س 771: اگر مردی با همسرش در روز ماه رمضان شوخی و ملاعبه نماید، آیا به روزه اش ضرر می رساند؟
اگر منجر به انزال منی نشود، به روزه خللی وارد نمی كند، ولی اگر باعث انزال منی شود، جایز نیست و روزه باطل می شود.
- استمناء
س 784: حكم كسی كه با آمیزش جنسی حرام یا استمناء یا خوردن و نوشیدن حرام روزه خود را در ماه رمضان باطل نموده چیست؟
در فرض مرقوم باید شصت روز روزه بگیرد و یا شصت مسكین را اطعام نماید و احتیاط مستحب آن است كه هر دو را انجام دهد.
س 785: اگر مكلّف علم داشته باشد به اینكه استمناء روزه را باطل می كند، ولی عمدا آن را انجام دهد، آیا كفاره جمع بر او واجب می شود؟
اگر عمدا استمناء كند و منی هم از او خارج شود، كفاره جمع بر او واجب نمی شود لكن احتیاط مستحب آن است كه كفاره جمع بپردازد.
س 786: در ماه مبارك رمضان بدون وجود هیچیك از آثار استمناء فقط بر اثر حالتی كه هنگام مكالمه تلفنی با یك زن نامحرم در خود احساس كردم مایع منی از من خارج شد، با توجه به اینكه مكالمه با او به قصد لذت نبوده، خواهشمندم لطف نموده و به سؤالات من پاسخ فرمائید، آیا روزه ام باطل است یا خیر؟ در صورت بطلان، آیا كفاره هم بر من واجب است یا خیر؟
اگر خروج منی بر اثر صحبت با یك زن جزء عادت های قبلی شما نبوده و مكالمه تلفنی با او هم بدون قصد لذت و ریبه بوده و در عین حال بطور غیرارادی منی از شما خارج شده است، موجب بطلان روزه نمی شود و چیزی هم بر اثر آن بر شما واجب نیست.
س 787: شخصی چندین سال عادت به استمناء در ماه رمضان و غیر آن داشته است، نماز و روزه او چه حكمی دارد؟
استمناء مطلقا حرام است و اگر منجر به خروج منی شود، موجب غسل جنابت هم می شود، و اگر این عمل در حال روزه در روز ماه رمضان صورت بگیرد، در حكم افطار عمدی با حرام است، و اگر نماز و روزه را با حالت جنابت و بدون غسل و تیمم انجام دهد، نماز و روزه اش باطل و قضای آنها واجب است.
س 788: آیا استمناء توسط همسر، حكم استمناء حرام را دارد؟
این كار، از موارد استمناء حرام نیست.
س 789: آیا جایز است شخص مجرد در صورتی كه پزشك منی او را برای آزمایش بخواهد و راه دیگری هم برای خارج كردن منی نداشته باشد، استمناء نماید؟
اگر معالجه متوقف بر آن باشد، اشكال ندارد.
س 790: بعضی از مراكز پزشكی برای انجام آزمایشهای پزشكی بر روی منی از انسان می خواهند كه استمناء كند تا معلوم شود كه وی قادر بر بچه دار شدن هست یا خیر، آیا استمناء برای او جایز است.
استمناء جایز نیست، هر چند برای تشخیص قدرت وی بر بچه دار شدن باشد، مگر آنكه ضرورتی ایجاب كند.
س 791: تخیّل به قصد برانگیختن شهوت در دو صورت زیر چه حكمی دارد؟
الف: تخیّل همسر
ب: تخیل زن اجنبی
در فرض اول در صورتی كه حرامی مانند انزال بر آن مترتّب نشود، اشكالی ندارد و در فرض دوّم، احتیاط در ترك آن است.
س 792: شخصی در ابتدای سن بلوغ روزه می گرفته، ولی در اثناء روزه استمناء نموده و جنب شده و به همین صورت چند روز روزه گرفته است، در حالی كه جهل داشته به اینكه برای روزه گرفتن تطهیر از جنابت واجب است. آیا قضای روزه های آن روزها كافی است یإ؛ل ل اینكه تكلیف دیگری دارد؟
در فرض سؤال، قضا و بنابر احتیاط واجب كفاره بر او واجب است.
س 793: شخص روزه داری در ماه رمضان به صحنه شهوت انگیزی نگاه كرده و جنب شده است. آیا با این كار روزه اش باطل می شود؟
اگر نگاه كردن او به قصد انزال بوده و یا می دانسته كه اگر به آن منظره نگاه كند، جنب می شود و یا عادت او بر این بوده است و در عین حال عمدا نگاه كرده و جنب شده، حكم جنابت عمدی را دارد یعنی هم قضاء بر عهده او می باشد و هم كفّاره.
س 794: انسان روزه داری كه در یك روز بیش از یكبار كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد وظیفه اش چیست؟
فقط یك كفاره بر او واجب می شود، بلی اگر این كار آمیزش جنسی یا استمناء باشد احتیاط واجب آن است كه بعدد دفعات آمیزش جنسی یا استمناء كفاره بدهد.
- كفاره روزه و مقدار آن
س 801: آیا دادن پول یك مد طعام به فقیر تا با آن غذائی برای خودش بخرد، كافی است؟
اگر اطمینان داشته باشد كه فقیر به وكالت از او طعام خریده و سپس آن را به عنوان كفاره قبول می كند، اشكال ندارد.
س 802: اگر شخصی وكیل در غذا دادن به عده ای از مساكین شود، آیا می تواند اُجرت كار و پختن غذا را از اموالی كه به عنوان كفاره به او داده شده است، بردارد؟
مطالبه اجرت كار و پخت غذا برای وی جایز است، ولی نمی تواند آن را بابت كفاره حساب نماید و یا از اموالی كه باید به عنوان كفاره به فقرا داده شود، بردارد.
س 803: زنی به علت بارداری و نزدیكی وقت زایمان، نمی تواند روزه بگیرد و می داند كه باید آنها را بعد از زایمان و قبل از ماه رمضان آینده قضا نماید، اگر به طور عمدی یا غیرعمدی تا چند سال روزه نگیرد، آیا فقط كفاره همان سال بر او واجب است یا آنكه كفاره تمام سالهائی كه روزه را به تأخیر انداخته، واجب است؟
فدیه تأخیر قضای روزه ماه رمضان هر چند به مدت چند سال هم به تأخیر افتاده باشد، یكبار واجب است و آن عبارت است از یك مد طعام برای هر روزی، و فدیه هم زمانی واجب می شود كه تأخیر قضای روزه ماه رمضان تا ماه رمضان دیگر بر اثر سهل انگاری و بدون عذر شرعی باشد، ولی اگر به خاطر عذری باشد كه شرعا مانع صحت روزه است، فدیه ای ندارد.
س 804: زنی به علت بیماری از روزه گرفتن معذور است و قادر بر قضا كردن آنها تا ماه رمضان سال آینده هم نیست، در این صورت آیا كفاره بر او واجب است یا بر شوهرش؟
اگر افطار روزه ماه رمضان از جهت بیماری و تأخیر قضای آن هم از جهت ادامه بیماری بوده است، برای هر روز یك مدطعام به عنوان فدیه بر خود زن واجب است و چیزی بر عهده شوهرش نیست.
س 805: شخصی ده روز روزه بر عهده دارد و در روز بیستم شعبان شروع به روزه گرفتن می كند، آیا در این صورت می تواند عمدا روزه خود را قبل یا بعد از زوال، افطار كند؟ در صورتی كه قبل یا بعد از زوال افطار نماید، چه مقدار كفاره دارد؟
در فرض مذكور افطار عمدی برای او جایز نیست و اگر عمدا افطار كند، در صورتی كه قبل از زوال باشد، كفاره ای بر او واجب نیست و اگر بعد از زوال باشد، كفاره بر او واجب است كه عبارت است از غذا دادن به ده مسكین، و در صورت عدم تمكّن، واجب است سه روز روزه بگیرد.
س 806: زنی در دو سال متوالی در ماه مبارك رمضان حامله بوده و قدرت روزه گرفتن در آن ایام را نداشته است، ولی در حال حاضر توانائی روزه گرفتن را دارد، حكم او چیست؟ آیا كفاره جمع بر او و اجب است یا فقط قضای آن را باید به جا آورد؟ تأخیر او در قضای روزه چه حكمی دارد؟
اگر بر اثر عذر شرعی روزه ماه رمضان را نگرفته، فقط قضا بر او واجب است، و اگر عذر او در خوردن روزه خوف از ضرر روزه بر جنین یا كودكش بوده، باید علاوه بر قضا، برای هر روز یك مد طعام به عنوان فدیه بپردازد، و اگر قضا را بعد از ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد، بدون عذر شرعی به تأخیر انداخته، فدیه دیگری هم بر او واجب است یعنی باید برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد.
س 807: آیا رعایت ترتیب بین قضا و كفاره، در كفاره روزه واجب است یا خیر؟
واجب نیست.
- قضای روزه
س 808: هجده روز روزه به علت مسافرت در ماه رمضان برای انجام مأموریت دینی بر عهده ام می باشد، وظیفه من چیست؟ آیا قضای آنها بر من واجب است؟
قضای روزه های ماه رمضان كه بر اثر مسافرت از شما فوت شده، واجب است.
س 809: اگر كسی برای گرفتن روزه قضای ماه رمضان اجیر شود و بعد از زوال افطار كند، آیا كفاره بر او واجب است یا خیر؟
كفاره بر او واجب نیست.
س 810: كسانی كه در ماه رمضان برای انجام وظیفه دینی در مسافرت هستند و به همین دلیل نمی توانند روزه بگیرند، اگر در حال حاضر بعد از چند سال تأخیر، بخواهند روزه بگیرند، آیا پرداخت كفاره بر آنها واجب است؟
اگر قضای روزه ماه رمضان را به علت استمرار عذری كه مانع روزه گرفتن است، تا ماه رمضان سال آینده به تأخیر انداخته باشند، قضای روزه هایی كه از آنان فوت شده كافی است، و واجب نیست برای هر روزی یك مد طعام فدیه بدهند، هر چند احتیاط در جمع بین قضا و فدیه است. ولی اگر تأخیر در قضای روزه به خاطر سهل انگاری و بدون عذر باشد، جمع بین قضا و فدیه بر آنها واجب است.
س 811: شخصی به مدت ده سال بر اثر جهل نماز نخوانده و روزه نگرفته است، فعلا توبه نموده و به سوی خدا بازگشته و تصمیم بر جبران آنها گرفته است، ولی توانائی قضای همه روزه های فوت شده را ندارد و مالی هم ندارد كه با آن كفاره هایش را بپردازد، آیا صحیح است كه فقط به استغفار اكتفا كند؟
قضای روزه های فوت شده در هیچ صورتی ساقط نمی شود، ولی نسبت به كفاره افطاره عمدی روزه ماه رمضان، چنانچه قدرت بر روزه دو ماه و یا اطعام شصت مسكین برای هر روز نداشته باشد، باید به هر تعداد فقیر كه قادر است غذا بدهد و احتیاط آن است كه استغفار نیز بكند و اگر به هیچ وجه قادر به دادن غذا به فقرا نیست فقط كافی است كه استغفار كند یعنی با دل و زبان خود بگوید استغفرالله (از خداوند بخشایش می طلبم).
س 812: من به علّت عدم قدرت مالی و بدنی نتوانستم برای انجام كفاره هائی كه بر من واجب شده بود روزه بگیرم و یا به مساكین اطعام نمایم و در نتیجه، استغفار نمودم لكن به لطف الهی اكنون توان روزه گرفتن یا اطعام نمودن دارم، وظیفه ام چیست؟
در فرض مرقوم، انجام كفاره لازم نیست گر چه احتیاط مستحب آن است كه انجام داده شود.
س 813: اگر شخصی بر اثر جهل به وجوب قضای روزه تا قبل از ماه رمضان سال آینده قضای روزه هایش را به تأخیر اندازد، چه حكمی دارد؟
فدیه تأخیر قضای روزه تا ماه رمضان سال بعد، بر اثر جهل به وجوب آن ساقط نمی شود.
س 814: فردی كه به مدت صدو بیست روز روزه نگرفته، چه وظیفه ای دارد؟ آیا باید برای هر روز شصت روز روزه بگیرد؟ و آیا كفاره بر او واجب است؟
قضای آنچه از ماه رمضان از او فوت شده، بر او واجب است، و اگر افطار عمدی و بدون عذر شرعی بوده، علاوه بر قضا، كفاره هر روز هم واجب است كه عبارت است از شصت روز روزه یا اطعام شصت فقیر و یا دادن شصت مد طعام به شصت مسكین كه سهم هر كدام یك مدّ است.
س 815: تقریبا یك ماه روزه گرفته ام به این نیت كه اگر روزه ای بر عهده ام باشد قضای آن محسوب شود و اگر روزه ای بر عهده ام نیست به قصد قربت مطلق باشد، آیا این یك ماه روزه به حساب روزه های قضائی كه بر ذمّه دارم، محسوب می شود؟
اگر به نیت آنچه كه در زمان روزه گرفتن شرعا مأمور به آن بوده اید، اعم از روزه قضاء یا مستحبی، روزه گرفته اید و روزه قضا هم برعهده شما باشد، به عنوان روزه قضاء محسوب می شود.
س 816: كسی كه نمی داند چه مقدار روزه قضا دارد و با فرض داشتن روزه قضا روزه مستحبی بگیرد، اگر معتقد باشد كه روزه قضا ندارد، آیا به عنوان روزه قضا محسوب می شود؟
روزه هائی را كه به نیت استحباب گرفته به جای روزه قضایی كه بر عهده اش هست، محسوب نمی شود.
س 817: نظر شریف جنابعالی درباره شخصی كه بر اثر جهل به مسأله، عمدا روزه اش را افطار كرده، چیست؟ آیا فقط قضا بر او واجب است یا اینكه كفاره هم باید بدهد؟
اگر به سبب بی اطلاعی از حكم شرعی بوده و در یادگیری مسأله كوتاهی نكرده باشد، باید قضای روزه ها را بجا آورد ولی كفارّه بر او واجب نیست.
س 818: كسی كه در اوائل سن تكلیف بر اثر ضعف و عدم توانائی، نتوانسته روزه بگیرد، آیا فقط قضا بر او واجب است یا قضا و كفاره با هم بر او واجب است؟
اگر گرفتن روزه برای او حرجی نبوده و عمدا افطار كرده، علاوه بر قضا، كفاره نیز بر او واجب است و اگر خوف داشته باشد كه اگر روزه بگیرد مریض شود، فقط قضای روزه ها بر عهده او می باشد.
س 819: كسی كه تعداد روزهائی كه روزه نگرفته و مقدار نمازهایی را كه نخوانده نمی داند، وظیفه اش چیست؟ كسی هم كه نمی داند روزه اش را بر اثر عذر شرعی افطار كرده و یا عمدا آن را خورده است، چه حكمی دارد؟
جایز است كه به قضای آن مقدار از نماز و روزه هایش كه یقین به فوت آنها دارد، اكتفا نماید، و در صورت شك در افطار عمدی كفاره واجب نیست.
س 820: اگر شخصی كه در ماه رمضان روزه دار است، در یكی از روزها برای خوردن سحری بیدار نشود و لذا نتواند روزه را تا غروب ادامه دهد و در وسط روز حادثه ای برای او اتفاق بیفتد و روزه را افطار كند، آیا یك كفاره بر او واجب است یا كفاره جمع؟
اگر روزه را تا حدی ادامه دهد كه روزه بر اثر تشنگی و گرسنگی برای او حرجی شود و در نتیجه آن را افطار نماید، فقط قضا بر او واجب است و كفاره ای ندارد.
س 821: اگر شك كنم در اینكه اقدام به گرفتن قضای روزه هائی را كه بر عهده ام بوده، كرده ام یا خیر تكلیف من چیست؟
اگر یقین به اشتغال قبلی ذمّه خود دارید، واجب است به مقداری كه موجب یقین به انجام تكلیف می شود، روزه قضاء بگیرید.
س 822: كسی كه هنگام بلوغ فقط یازده روز از ماه رمضان را روزه گرفته و یك روز را هم در موقع ظهر افطار كرده و در مجموع هجده روز روزه نگرفته است، و در مورد آن هجده روز نمی دانسته كه با ترك عمدی روزه كفاره بر او واجب است، چه حكمی دارد؟
اگر روزه ماه رمضان را از روی عمد و بدون عذر شرعی افطار كرده، باید علاوه بر قضا، كفاره هم بدهد اعم از اینكه هنگام خوردن روزه عالم به وجوب كفاره و یا جاهل به آن باشد.
س 823: اگر پزشك به بیماری بگوید كه روزه برای شما ضرر داد و او هم روزه نگیرد، ولی بعد از چند سال بفهمد كه روزه برای وی ضرر نداشته و پزشك در تشخیص خود اشتباه كرده است، آیا قضا و كفاره بر او واجب است؟
اگر از گفته پزشك متخصص و امین و یا از منشأ عقلائی دیگر، خوف از ضرر پیدا كند و روزه نگیرد، فقط قضا بر او واجب است.
- مسائل متفرقه روزه
س 824: اگر زنی در حال روزه نذری معین حیض شود، چه حكمی دارد؟
روزه با عارض شدن حیض باطل می شود و قضای آن بعد از طهارت واجب است.
س 825: شخصی از اول ماه رمضان تا بیست و هفتم ماه را در وطن خود روزه گرفته و در صبح روز بیست و هشتم به دبی مسافرت كرده و در روز بیست و نهم به آنجا رسیده و متوجه شده كه در آنجا عید اعلام شده است، او اكنون به وطن خود برگشته، آیا قضای روزه هایی كه از وی فوت شده، واجب است؟ اگر یك روز قضا نماید، ماه رمضان نسبت به او بیست و هشت روز می شود و اگر بخواهد دو روز قضا كند، روز بیست و نهم در جائی بوده كه در آنجا عید اعلام شده بود، این شخص چه حكمی دارد؟
اگر اعلان عید در روز بیست و نهم در آن مكان، به نحو شرعی و صحیح باشد، قضای آن روز بر او واجب نیست، ولی با فرض اینكه افق دو محل یكی بوده این امر كشف می كند كه یك روز روزه در اول ماه از او فوت شده، لذا واجب است قضای روزه ای را كه یقین به فوت آن دارد، بجا آورد.
س 826: اگر روزه داری هنگام غروب در سرزمینی افطار كرده باشد و سپس به جائی مسافرت كند كه خورشید در آن هنوز غروب نكرده است، روزه آن روز او چه حكمی دارد؟ آیا تناول مفطرات برای او در آنجا قبل از غروب خورشید جایز است؟
روزه او صحیح است و تناول مفطرات در آن مكان قبل از غروب خورشید با فرض اینكه در وقت غروب در سرزمین خود افطار كرده، برای او جایز است.
س 827: شهیدی به یكی از دوستانش وصیت نموده كه احتیاطا از طرف وی چند روز روزه قضا بگیرد، ولی ورثه شهید به این مسائل پایبند نیستند و طرح وصیت او هم برای آنها ممكن نیست و روزه گرفتن هم برای دوست آن شهید مشقت دارد، آیا راه حل دیگری وجود دارد؟
اگر آن شهید به دوست خود وصیت كرده كه خودش شخصا برای او روزه بگیرد، ورثه او در این مورد تكلیفی ندارند، و اگر برای آن فرد روزه گرفتن به نیابت از شهید مشقت دارد، تكلیف از او ساقط است.
س 828: من فردی كثیر الشك هستم و یا به تعبیر دقیق تر زیاد وسوسه می شوم، و در مسائل دینی بخصوص فروع دین زیاد شك می كنم، یكی از موارد آن این است كه در ماه رمضان گذشته شك كردم كه آیا غبار غلیظی كه وارد دهان من شده آن را فرو برده ام یا خیر؟ و یا آبی را كه داخل دهانم كردم، خارج كرده و بیرون ریختم یا نه؟ در نتیجه آیا روزه من صحیح است یا خیر؟
روزه شما در فرض سؤال محكوم به صحت است و این شكّها اعتباری ندارند.
س 829: آیا حدیث شریف كساء را كه از حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها نقل شده، حدیث معتبری می دانید؟ آیا نسبت دادن آن در حالت روزه به حضرت زهرای مرضیه سلام اللّه علیها جایز است؟
اگر نسبت دادن آن به صورت حكایت و نقل از كتابهایی باشد كه آن را نقل كرده اند، اشكال ندارد.
س 830: از بعضی از علما و غیر آنان شنیده ایم كه اگر انسان هنگام روزه مستحبی به خوردن غذا دعوت شود، می تواند آن را قبول كرده و مقداری از غذا میل كند و با این كار روزه اش باطل نمی شود، بلكه ثواب هم دارد امیدواریم نظر شریف خود را در این باره بیان فرمائید.
قبول دعوت مؤمن در حال روزه مستحبی، شرعا امری پسندیده است و خوردن غذا به دعوت برادر مؤمن هر چند روزه را باطل می كند، ولی او را از اجر و ثواب روزه محروم نمی سازد.
س 831: دعاهائی مخصوص ماه رمضان به صورت دعای روز اول و روز دوم تا آخر ماه وارد شده است، قرائت آنها در صورت شك در صحت شان چه حكمی دارد؟
به هر حال اگر قرائت آنها به قصد رجاء ورود و مطلوبیت باشد، اشكال ندارد.
س 832: شخصی قصد داشت روزه بگیرد، ولی برای خوردن سحری بیدار نشد، لذا نتوانست روزه بگیرد. آیا گناه روزه نگرفتن او به عهده خود وی است یا كسی كه او را بیدار نكرده است؟ اگر فردی بدون سحری روزه بگیرد، آیا روزه اش صحیح است؟
در این مورد چیزی بر عهده دیگران نیست، و روزه بدون خوردن سحری هم صحیح است.
س 833: روزه روز سوم ایام اعتكاف در مسجد الحرام، چه حكمی دارد؟
اگر مسافر باشد و قصد اقامت ده روز در مكه مكرمه نماید و یا نذر كرده باشد كه در سفر روزه بگیرد، بر او واجب است بعد از اینكه دو روز روزه گرفت، اعتكاف خود را با روزه روز سوم كامل كند. ولی اگر قصد اقامت و یا نذر روزه در سفر نكرده باشد، روزه او در سفر صحیح نیست و با عدم صحتِ روزه، اعتكاف هم صحیح نیست.
- رؤیت هلال
س 834: همانطوركه می دانید، وضعیت هلال در آخر یااول ماه به یكی از حالت های زیر است:
1 - غروب هلال قبل از غروب خورشید باشد.
2 - غروب هلال مقارن با غروب خورشید باشد.
3 - غروب هلال بعد از غروب خورشید باشد.
امیدواریم بیان فرمائید كه كدامیك از حالات سه گانه فوق را می توان به وسیله برنامه های محاسبه كننده الكترونیكی دقیق برای دورترین نقاط عالم محاسبه كرد؟ آیا استفاده از این محاسبات برای تعیین اول ماه قبل از حلول آن امكان دارد یا اینكه حتما باید ماه با چشم رؤیت شود؟
معیارِ اول ماه، هلالی است كه بعد از غروب خورشید غروب كند و رؤیت آن ، قبل از غروب ممكن باشد، و محاسبات علمی اگر موجب یقین برای مكلف نشود، اعتبار ندارد.
س 835: آیارؤیت تصویر هلال ماه با استفاده از دوربین CCD و انعكاس نور و بازخوانی اطلاعات ضبط شده توسط رایانه، برای اثبات اول ماه كفایت می كند؟
رؤیت با وسیله، فرقی با رؤیت به طریق عادی ندارد و معتبر است. ملاك آن است كه عنوان رؤیت محفوظ باشد. پس رؤیت با چشم و با عینك و با تلسكوپ محكوم به حكم واحدند. اما در مورد انعكاس به رایانه كه درآن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست محل اشكال است.
س 836: اگر هلال ماه شوال در یك شهر دیده نشود، ولی تلویزیون و رادیو از حلول آن خبر دهند، آیا كافی است یا تحقیق بیشتری واجب است؟
اگر مفید اطمینان به ثبوت هلال گردد یا صدور حكم به هلال از طرف ولی فقیه باشد، كافی است و نیازی به تحقیق نیست.
س 837: اگر تعیین اول ماه رمضان و عید سعید فطر به علت عدم امكان رؤیت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان یا اسباب دیگر، ممكن نباشد و سی روز ماه شعبان یا ماه رمضان كامل نشده باشد، آیا برای ما كه در ژاپن زندگی می كنیم، جایز است كه به افق ایران عمل كرده و یا به تقویم اعتماد كنیم؟ وظیفه ما چیست؟
اگر اول ماه از طریق رؤیت هلال حتی در افق شهرهای مجاوری كه یك افق دارند، و یا از طریق شهادت دو فرد عادل و یا از طریق حكم حاكم ثابت نشود، باید احتیاط كرد تا اول ماه ثابت شود، و رؤیت هلال در ایران كه در غرب ژاپن واقع است، برای كسانی كه مقیم ژاپن هستند، اعتبار ندارد.
س 838: آیا اتحاد افق در رؤیت هلال شرط است یا خیر؟
رؤیت هلال در شهرهائی كه در افق متحد و یا نزدیك به هم هستند و یا در شهرهائی كه در شرق واقع شده اند، كافی است.
س 839: مقصود از اتحاد افق چیست؟
منظور از آن، شهرهائی است كه در طول خط واحدی واقع شده اند. بنابراین اگر دو شهر در یك خط طولی باشند (مراد از طول، طول در اصطلاح علم هیئت است)، گفته می شود كه آنها در افق متحد هستند.
س 840: اگر روز بیست و نهم ماه در تهران و خراسان عید باشد، آیا برای افرادی هم كه در شهری مانند بوشهر مقیم هستند، جایز است افطار كنند؟ با توجه به اینكه افق تهران و خراسان با افق بوشهر یكی نیست.
به طور كلّی اگر اختلاف بین افق دو شهر به مقداری باشد كه با فرض رؤیت هلال در یكی، هلال در دیگری قابل رؤیت نباشد، رؤیت آن در شهرهای غربی برای مردم شهرهای شرقی كه خورشید در آنها قبل از شهرهای غربی غروب می كند، كافی نیست، بر خلاف عكس آن.
س 841: اگر بین علمای یك شهر راجع به ثبوت هلال یا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مكلّف ثابت بوده و به دقت همه آنها در استدلال خود مطمئن باشد، وظیفه واجب مكلّف چیست؟
اگر اختلاف دو بیّنه به صورت نفی و اثبات باشد، یعنی یكی مدعی ثبوت هلال و دیگری مدعی عدم ثبوت آن باشد، این اختلاف موجب تعارض دو بینه و تساقط هر دو است، و وظیفه مكلّف این است كه هر دو نظر را كنار گذاشته و درباره افطار كردن یا روزه گرفتن به آنچه كه مقتضای اصل است، عمل نماید. ولی اگر بین ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به این صورت كه بعضی از آنها مدعی رؤیت هلال باشند و بعضی دیگر مدعی عدم مشاهده آن، قول كسانی كه مدعی رؤیت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعی برای مكلّف است و باید از آن متابعت كند، و همچنین اگر حاكم شرعی حكم به ثبوت هلال نماید، حكم وی حجت شرعی برای همه مكلفین است و باید از آن پیروی كنند.
س 842: اگر شخصی هلال ماه را ببیند و بداند كه رؤیت هلال برای حاكم شرع شهر او به هر علتی ممكن نیست، آیا او مكلّف است كه رؤیت هلال را به حاكم اطلاع دهد؟
اعلام بر او واجب نیست مگر آنكه ترك آن مفسده داشته باشد.
س 843: همانگونه كه می دانید اكثر فقهای بزرگوار پنج راه برای ثبوت اول ماه شوال در رساله های عملیه خود بیان كرده اند كه ثبوت نزد حاكم شرع در ضمن آنها نیست، بنابراین چگونه بیشتر مؤمنین به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع، روزه خود را افطار می كنند؟ شخصی كه از این راه اطمینان به ثبوت هلال پیدا نمی كند، چه تكلیفی دارد؟
تا حاكم حكم به رؤیت هلال نكرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، برای تبعیّت دیگران از وی كافی نیست، مگر آنكه اطمینان به ثبوت هلال حاصل نمایند.
س 844: اگر ولی امر مسلمین حكم نماید كه فردا عید است و رادیو و تلویزیون اعلام كنند كه هلال در چند شهر دیده شده است، آیا عید برای تمامی نواحی كشور ثابت می شود یا فقط برای شهرهایی كه ماه در آنها دیده شده و شهرهای هم افق با آنها، ثابت می گردد؟
اگر حكم حاكم شامل همه كشور باشد، حكم او شرعا برای همه شهرها معتبر است.
س 845: آیا كوچكی هلال و باریك بودن و اتصاف آن به خصوصیات هلال شب اول، دلیل بر این محسوب می شود كه شب قبل شب اول ماه نبوده، بلكه شب سی ام ماه قبلی بوده است؟ اگر عید برای شخصی ثابت شود و از این راه یقین پیدا كند كه روز قبل عید نبوده، آیا قضای روزه روز سی ام ماه رمضان را باید به جا آورد؟
مجرد كوچكی و پائین بودن هلال یا بزرگی و بالا بودن و یا پهن یا باریك بودن آن دلیل شرعی شب اول یا دوم بودن نیست، ولی اگر مكلّف از آن علم به چیزی پیدا كند باید به مقتضای علم خود در این زمینه عمل نماید.
س 846: آیا استناد به شبی كه در آن ماه به صورت قرص كامل است (شب چهاردهم) و اعتبار آن به عنوان دلیل برای محاسبه اول ماه جایز است تا از این راه وضعیت یوم الشك معلوم شود كه مثلا روز سی ام ماه رمضان است و احكام روز ماه رمضان بر آن مترتب شود، مثلا بر كسی كه این روز را بر اساس بیّنه روزه نگرفته، حكم به وجوب قضای روزه شود و كسی هم كه به دلیل استصحاب بقای ماه رمضان روزه گرفته، بری ء الذمّه باشد؟
امر مذكور حجت شرعی بر آنچه ذكر شد، نیست، ولی اگر مفید علم به چیزی برای مكلّف باشد، واجب است كه طبق آن عمل نماید.
س 847: آیا استهلال در اول هر ماه واجب كفائی است یا احتیاط واجب؟
استهلال فی نفسه واجب شرعی نیست.
س 848: آیا اول ماه مبارك رمضان و آخر آن با رؤیت هلال ثابت می شود یا با تقویم، هر چند ماه شعبان سی روز نباشد؟
اول یا آخر ماه رمضان با رؤیت شخص مكلّف یا با شهادت دو فرد عادل یا با شهرتی كه مفید علم است یا با گذشت سی روز و یا بوسیله حكم حاكم ثابت می شود.
س 849: اگر تبعیت از اعلام رؤیت هلال توسط یك دولت جایز شد، و آن اعلام معیاری علمی برای ثبوت هلال سرزمین های دیگر را تشكیل دهد، آیا اسلامی بودن آن حكومت شرط است، یا اینكه عمل به آن حتی اگر حكومت ظالم و فاجر هم باشد، ممكن است؟
ملاك در این مورد، حصول اطمینان به رؤیت در منطقه ای است كه نسبت به مكلّف كافی محسوب می شود.
س 850: خواهشمند است نظر مبارك خود را در خصوص اعتكاف در مساجد (جامع و غیر جامع) بیان فرمائید.
در مسجد جامع صحیح است و در مسجد غیر جامع رجاءا اشكال ندارد. و تعریف مسجد جامع در مباحث نماز گذشت
س 745: آیا روزه گرفتن بر زن بارداری كه نمی داند روزه بر جنین او ضرر دارد یا خیر، واجب است؟
اگر بر اثر روزه، خوف ضرر بر جنین داشته باشد و خوف وی هم دارای منشاء عقلائی باشد، افطار بر او واجب است و در غیر این صورت واجب است كه روزه بگیرد.
س 746: زنی كه كودك خود را شیر می داده و باردار هم بوده و در همان حال روزه ماه رمضان را هم گرفته است، و هنگام زایمان فرزندش مرده به دنیا آمد، اگر از ابتدا احتمال ضرر را می داده و در عین حال روزه گرفته است:
1 - آیا روزه اش صحیح است یا خیر؟
2 - آیا دیه بر ذمه او هست یا خیر؟
3 - اگر احتمال ضرر نمی داده، ولی بعدا معلوم شده كه روزه گرفتن برای جنین ضرر داشته، چه حكمی دارد؟
اگر با وجود خوف از ضرری كه دارای منشاء عقلائی است، روزه گرفته باشد و یا بعدا برایش معلوم شود كه روزه برای وی یا برای جنین اش ضرر داشته، روزه اش صحیح نیست و قضای آن بر او واجب است، ولی ثبوت دیه جنین متوقف بر این است كه ثابت شود فوت جنین مستند به روزه گرفتن وی است.
س 747: من به لطف خداوند متعال دارای فرزندی هستم كه شیرخوار است. إن شاء الله تعالی بزودی ماه مبارك رمضان فرا خواهد رسید. در حال حاضر می توانم روزه بگیرم ولی در صورت روزه گرفتن، شیرم خشك خواهد شد. با توجه به اینكه دارای بنیه ضعیفی هستم و كودكم هر ده دقیقه شیر می خواهد، چه وظیفه ای دارم؟
اگر به دلیل كم یا خشك شدن شیرتان بر اثر روزه، خوف ضرر بر طفل خود داشته باشید، روزه تان را افطار كنید، ولی برای هر روزی باید یك مد طعام به فقیر بدهید و قضای روزه را هم بعدا بجا آورید.
- مبطلات روزه
س 758: من در روز ماه رمضان به علّت اغوای شیطان تصمیم گرفتم روزه ام را باطل كنم لكن قبل از این كه عملی كه روزه را باطل می كند انجام دهم، از تصمیم خود منصرف شدم حكم روزه ام چیست؟ و اگر این امر درروزه غیر ماه رمضان پیش آید چه حكمی دارد؟
در روزه ماه رمضان اگر در اثنای روز از نیت روزه گرفتن بر گردد بطوری كه قصد ادامه روزه نداشته باشد، روزه اش باطل می شود و قصد دوباره او برای ادامه روزه فایده ندارد. امّا اگر دچار تردید شود به این معنی كه هنوز تصمیم نگرفته است روزه را باطل كند، یا تصمیم بگیرد كاری را كه موجب باطل شدن روزه است صورت دهد و هنوز آن را انجام نداده در این دو صورت صحت روزه او محل اشكال است و احتیاط واجب آن است كه روزه را تمام كند و بعدا هم آن را قضا نماید. هر روزه واجب معین دیگر - مانند نذر معین و امثال آن - نیز دارای همین حكم است.
س 759: آیا اگر از دهان شخص روزه دار خون بیاید، روزه اش باطل می شود؟
روزه به سبب آن باطل نمی شود، ولی واجب است كه از رسیدن خون به حلق جلوگیری كند.
س 760: حكم استعمال دخانیات مانند سیگار در حال روزه چیست؟
احتیاط واجب آن است كه روزه دار از دودهای انواع دخانیات و نیز مواد مخدّری كه از راه بینی یا زیر زبان جذب می شود خودداری كند.
س 761: آیا ماده «ناس» كه از توتون و غیر آن ساخته می شود و برای چند دقیقه زیر زبان گذاشته شده و سپس از دهان بیرون انداخته می شود، مبطل روزه است یا خیر؟
اگر آب دهان مخلوط به ماده «ناس» را فرو ببرد، موجب بطلان روزه اش می شود.
س 762: نوعی داروی طبی برای اشخاص مبتلا به تنگی نفس شدید وجود دارد كه عبارت است از یك قوطی كه در آن مایع فشرده شده وجود دارد و با فشار دادن آن داروی مایع بصورت پودر گاز از طریق دهان وارد ریه شخص بیمار شده و موجب تسكین حال وی می گردد. گاهی بیمار مجبور می شود در یك روز چندین بار از آن استفاده كند، آیا با وجود استفاده از این دارو، روزه گرفتن جایز است؟ با توجه به اینكه بدون استفاده از آن روزه گرفتن غیرممكن و یا بسیار سخت خواهد بود.
اگر ماده مذكور هوای فشرده همراه با داروئی هر چند به صورت گاز یا پودر باشد و وارد حلق شود، صحت روزه محل اشكال است و در صورتی كه روزه گرفتن بدون استعمال آن، ممكن نیست یا مشقّت دارد، جائز است از آن استفاده كند، لكن احتیاط آن است كه مبطل دیگری انجام ندهد و در صورت تمكّن (بدون استفاده از آن) روزه ها را قضا نماید.
س 763: من در بیشتر روزها آب دهانم با خونی كه از لثه هایم می آید مخلوط می شود و گاهی نمی دانم آب دهانی كه فرو می برم همراه با خون است یا خیر؟ روزه ام با این حال چه حكمی دارد؟ امیدوارم مرا راهنمائی فرمائید.
اگر خون لثه در آب دهان مستهلك شود، محكوم به طهارت است و بلعیدن آن اشكال ندارد و مبطل روزه نیست، و همچنین در صورت شك در همراه بودن آب دهان با خون، فرو بردن آن اشكال ندارد و به صحت روزه ضرر نمی زند.
س 764: در یكی از روزهای ماه رمضان روزه گرفتم ولی دندانهایم را مسواك نزدم، و بدون اینكه باقیمانده غذاهای لابلای دندانها را عمدا ببلعم، خودبخود بلعیده شده است. آیا قضای روزه آن روز بر من واجب است؟
اگر علم به وجود باقیمانده غذا در بین دندانهایتان و یا علم به رسیدن آن به حلق نداشته اید و فرو رفتن آن هم عمدی و با التفات نبوده، قضای روزه بر شما واجب نیست.
س 765: از لثه شخص روزه داری خون زیادی خارج می شود، آیا روزه اش باطل می شود؟ آیا برای او ریختن آب با ظرف بر سرش جایز است؟
با خروج خون از لثه تا آن را فرو نبرده است، روزه باطل نمی شود. همچنین ریختن آب بر روی سر توسط ظرف و مانند آن به صحت روزه ضرر نمی رساند.
س 766: داروهای مخصوصی برای معالجه بعضی از بیماری های زنان وجود دارد (شیافهای روغنی) كه در داخل بدن گذاشته می شود، آیا استفاده از آن موجب بطلان روزه می شود؟
استفاده از آن داروها به روزه ضرر نمی رساند.
س 767: نظر شریف جنابعالی درباره تزریق آمپول و سایر تزریقات نسبت به روزه داران در ماه مبارك رمضان، چیست؟
احتیاط واجب آن است كه روزه دار از آمپول های مقوّی یا مغذّی و هر آمپولی كه در رگ تزریق می شود و نیز انواع سرم ها خودداری كند، لكن آمپول های داروئی كه در عضله تزریق می شود و نیز آمپول هائی كه برای بی حسّ كردن به كار می رود، مانعی ندارد.
س 768: آیا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جایز است یا خیر؟
اگر خوردن آن در ماه رمضان برای درمان فشار خون ضروری باشد، اشكال ندارد، ولی با خوردن آن روزه باطل می شود.
س 769: اگر من و بعضی از مردم بر این عقیده باشیم كه بر استفاده از قرصها جهت مداوا عنوان خوردن وآشامیدن صدق نمی كند، آیاعمل به آن جایز است و به روزه ام ضرر نمی زند؟
خوردن قرص روزه را باطل می كند.
س 770: اگر شوهر با همسر خود در ماه رمضان جماع نماید و زن نیز به آن راضی باشد چه حكمی دارد؟
بر هر یك از آنان حكم افطار عمدی جاری است و علاوه بر قضا، كفاره هم بر هر دو واجب است.
س 771: اگر مردی با همسرش در روز ماه رمضان شوخی و ملاعبه نماید، آیا به روزه اش ضرر می رساند؟
اگر منجر به انزال منی نشود، به روزه خللی وارد نمی كند، ولی اگر باعث انزال منی شود، جایز نیست و روزه باطل می شود.
- استمناء
س 784: حكم كسی كه با آمیزش جنسی حرام یا استمناء یا خوردن و نوشیدن حرام روزه خود را در ماه رمضان باطل نموده چیست؟
در فرض مرقوم باید شصت روز روزه بگیرد و یا شصت مسكین را اطعام نماید و احتیاط مستحب آن است كه هر دو را انجام دهد.
س 785: اگر مكلّف علم داشته باشد به اینكه استمناء روزه را باطل می كند، ولی عمدا آن را انجام دهد، آیا كفاره جمع بر او واجب می شود؟
اگر عمدا استمناء كند و منی هم از او خارج شود، كفاره جمع بر او واجب نمی شود لكن احتیاط مستحب آن است كه كفاره جمع بپردازد.
س 786: در ماه مبارك رمضان بدون وجود هیچیك از آثار استمناء فقط بر اثر حالتی كه هنگام مكالمه تلفنی با یك زن نامحرم در خود احساس كردم مایع منی از من خارج شد، با توجه به اینكه مكالمه با او به قصد لذت نبوده، خواهشمندم لطف نموده و به سؤالات من پاسخ فرمائید، آیا روزه ام باطل است یا خیر؟ در صورت بطلان، آیا كفاره هم بر من واجب است یا خیر؟
اگر خروج منی بر اثر صحبت با یك زن جزء عادت های قبلی شما نبوده و مكالمه تلفنی با او هم بدون قصد لذت و ریبه بوده و در عین حال بطور غیرارادی منی از شما خارج شده است، موجب بطلان روزه نمی شود و چیزی هم بر اثر آن بر شما واجب نیست.
س 787: شخصی چندین سال عادت به استمناء در ماه رمضان و غیر آن داشته است، نماز و روزه او چه حكمی دارد؟
استمناء مطلقا حرام است و اگر منجر به خروج منی شود، موجب غسل جنابت هم می شود، و اگر این عمل در حال روزه در روز ماه رمضان صورت بگیرد، در حكم افطار عمدی با حرام است، و اگر نماز و روزه را با حالت جنابت و بدون غسل و تیمم انجام دهد، نماز و روزه اش باطل و قضای آنها واجب است.
س 788: آیا استمناء توسط همسر، حكم استمناء حرام را دارد؟
این كار، از موارد استمناء حرام نیست.
س 789: آیا جایز است شخص مجرد در صورتی كه پزشك منی او را برای آزمایش بخواهد و راه دیگری هم برای خارج كردن منی نداشته باشد، استمناء نماید؟
اگر معالجه متوقف بر آن باشد، اشكال ندارد.
س 790: بعضی از مراكز پزشكی برای انجام آزمایشهای پزشكی بر روی منی از انسان می خواهند كه استمناء كند تا معلوم شود كه وی قادر بر بچه دار شدن هست یا خیر، آیا استمناء برای او جایز است.
استمناء جایز نیست، هر چند برای تشخیص قدرت وی بر بچه دار شدن باشد، مگر آنكه ضرورتی ایجاب كند.
س 791: تخیّل به قصد برانگیختن شهوت در دو صورت زیر چه حكمی دارد؟
الف: تخیّل همسر
ب: تخیل زن اجنبی
در فرض اول در صورتی كه حرامی مانند انزال بر آن مترتّب نشود، اشكالی ندارد و در فرض دوّم، احتیاط در ترك آن است.
س 792: شخصی در ابتدای سن بلوغ روزه می گرفته، ولی در اثناء روزه استمناء نموده و جنب شده و به همین صورت چند روز روزه گرفته است، در حالی كه جهل داشته به اینكه برای روزه گرفتن تطهیر از جنابت واجب است. آیا قضای روزه های آن روزها كافی است یإ؛ل ل اینكه تكلیف دیگری دارد؟
در فرض سؤال، قضا و بنابر احتیاط واجب كفاره بر او واجب است.
س 793: شخص روزه داری در ماه رمضان به صحنه شهوت انگیزی نگاه كرده و جنب شده است. آیا با این كار روزه اش باطل می شود؟
اگر نگاه كردن او به قصد انزال بوده و یا می دانسته كه اگر به آن منظره نگاه كند، جنب می شود و یا عادت او بر این بوده است و در عین حال عمدا نگاه كرده و جنب شده، حكم جنابت عمدی را دارد یعنی هم قضاء بر عهده او می باشد و هم كفّاره.
س 794: انسان روزه داری كه در یك روز بیش از یكبار كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد وظیفه اش چیست؟
فقط یك كفاره بر او واجب می شود، بلی اگر این كار آمیزش جنسی یا استمناء باشد احتیاط واجب آن است كه بعدد دفعات آمیزش جنسی یا استمناء كفاره بدهد.
- كفاره روزه و مقدار آن
س 801: آیا دادن پول یك مد طعام به فقیر تا با آن غذائی برای خودش بخرد، كافی است؟
اگر اطمینان داشته باشد كه فقیر به وكالت از او طعام خریده و سپس آن را به عنوان كفاره قبول می كند، اشكال ندارد.
س 802: اگر شخصی وكیل در غذا دادن به عده ای از مساكین شود، آیا می تواند اُجرت كار و پختن غذا را از اموالی كه به عنوان كفاره به او داده شده است، بردارد؟
مطالبه اجرت كار و پخت غذا برای وی جایز است، ولی نمی تواند آن را بابت كفاره حساب نماید و یا از اموالی كه باید به عنوان كفاره به فقرا داده شود، بردارد.
س 803: زنی به علت بارداری و نزدیكی وقت زایمان، نمی تواند روزه بگیرد و می داند كه باید آنها را بعد از زایمان و قبل از ماه رمضان آینده قضا نماید، اگر به طور عمدی یا غیرعمدی تا چند سال روزه نگیرد، آیا فقط كفاره همان سال بر او واجب است یا آنكه كفاره تمام سالهائی كه روزه را به تأخیر انداخته، واجب است؟
فدیه تأخیر قضای روزه ماه رمضان هر چند به مدت چند سال هم به تأخیر افتاده باشد، یكبار واجب است و آن عبارت است از یك مد طعام برای هر روزی، و فدیه هم زمانی واجب می شود كه تأخیر قضای روزه ماه رمضان تا ماه رمضان دیگر بر اثر سهل انگاری و بدون عذر شرعی باشد، ولی اگر به خاطر عذری باشد كه شرعا مانع صحت روزه است، فدیه ای ندارد.
س 804: زنی به علت بیماری از روزه گرفتن معذور است و قادر بر قضا كردن آنها تا ماه رمضان سال آینده هم نیست، در این صورت آیا كفاره بر او واجب است یا بر شوهرش؟
اگر افطار روزه ماه رمضان از جهت بیماری و تأخیر قضای آن هم از جهت ادامه بیماری بوده است، برای هر روز یك مدطعام به عنوان فدیه بر خود زن واجب است و چیزی بر عهده شوهرش نیست.
س 805: شخصی ده روز روزه بر عهده دارد و در روز بیستم شعبان شروع به روزه گرفتن می كند، آیا در این صورت می تواند عمدا روزه خود را قبل یا بعد از زوال، افطار كند؟ در صورتی كه قبل یا بعد از زوال افطار نماید، چه مقدار كفاره دارد؟
در فرض مذكور افطار عمدی برای او جایز نیست و اگر عمدا افطار كند، در صورتی كه قبل از زوال باشد، كفاره ای بر او واجب نیست و اگر بعد از زوال باشد، كفاره بر او واجب است كه عبارت است از غذا دادن به ده مسكین، و در صورت عدم تمكّن، واجب است سه روز روزه بگیرد.
س 806: زنی در دو سال متوالی در ماه مبارك رمضان حامله بوده و قدرت روزه گرفتن در آن ایام را نداشته است، ولی در حال حاضر توانائی روزه گرفتن را دارد، حكم او چیست؟ آیا كفاره جمع بر او و اجب است یا فقط قضای آن را باید به جا آورد؟ تأخیر او در قضای روزه چه حكمی دارد؟
اگر بر اثر عذر شرعی روزه ماه رمضان را نگرفته، فقط قضا بر او واجب است، و اگر عذر او در خوردن روزه خوف از ضرر روزه بر جنین یا كودكش بوده، باید علاوه بر قضا، برای هر روز یك مد طعام به عنوان فدیه بپردازد، و اگر قضا را بعد از ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد، بدون عذر شرعی به تأخیر انداخته، فدیه دیگری هم بر او واجب است یعنی باید برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد.
س 807: آیا رعایت ترتیب بین قضا و كفاره، در كفاره روزه واجب است یا خیر؟
واجب نیست.
- قضای روزه
س 808: هجده روز روزه به علت مسافرت در ماه رمضان برای انجام مأموریت دینی بر عهده ام می باشد، وظیفه من چیست؟ آیا قضای آنها بر من واجب است؟
قضای روزه های ماه رمضان كه بر اثر مسافرت از شما فوت شده، واجب است.
س 809: اگر كسی برای گرفتن روزه قضای ماه رمضان اجیر شود و بعد از زوال افطار كند، آیا كفاره بر او واجب است یا خیر؟
كفاره بر او واجب نیست.
س 810: كسانی كه در ماه رمضان برای انجام وظیفه دینی در مسافرت هستند و به همین دلیل نمی توانند روزه بگیرند، اگر در حال حاضر بعد از چند سال تأخیر، بخواهند روزه بگیرند، آیا پرداخت كفاره بر آنها واجب است؟
اگر قضای روزه ماه رمضان را به علت استمرار عذری كه مانع روزه گرفتن است، تا ماه رمضان سال آینده به تأخیر انداخته باشند، قضای روزه هایی كه از آنان فوت شده كافی است، و واجب نیست برای هر روزی یك مد طعام فدیه بدهند، هر چند احتیاط در جمع بین قضا و فدیه است. ولی اگر تأخیر در قضای روزه به خاطر سهل انگاری و بدون عذر باشد، جمع بین قضا و فدیه بر آنها واجب است.
س 811: شخصی به مدت ده سال بر اثر جهل نماز نخوانده و روزه نگرفته است، فعلا توبه نموده و به سوی خدا بازگشته و تصمیم بر جبران آنها گرفته است، ولی توانائی قضای همه روزه های فوت شده را ندارد و مالی هم ندارد كه با آن كفاره هایش را بپردازد، آیا صحیح است كه فقط به استغفار اكتفا كند؟
قضای روزه های فوت شده در هیچ صورتی ساقط نمی شود، ولی نسبت به كفاره افطاره عمدی روزه ماه رمضان، چنانچه قدرت بر روزه دو ماه و یا اطعام شصت مسكین برای هر روز نداشته باشد، باید به هر تعداد فقیر كه قادر است غذا بدهد و احتیاط آن است كه استغفار نیز بكند و اگر به هیچ وجه قادر به دادن غذا به فقرا نیست فقط كافی است كه استغفار كند یعنی با دل و زبان خود بگوید استغفرالله (از خداوند بخشایش می طلبم).
س 812: من به علّت عدم قدرت مالی و بدنی نتوانستم برای انجام كفاره هائی كه بر من واجب شده بود روزه بگیرم و یا به مساكین اطعام نمایم و در نتیجه، استغفار نمودم لكن به لطف الهی اكنون توان روزه گرفتن یا اطعام نمودن دارم، وظیفه ام چیست؟
در فرض مرقوم، انجام كفاره لازم نیست گر چه احتیاط مستحب آن است كه انجام داده شود.
س 813: اگر شخصی بر اثر جهل به وجوب قضای روزه تا قبل از ماه رمضان سال آینده قضای روزه هایش را به تأخیر اندازد، چه حكمی دارد؟
فدیه تأخیر قضای روزه تا ماه رمضان سال بعد، بر اثر جهل به وجوب آن ساقط نمی شود.
س 814: فردی كه به مدت صدو بیست روز روزه نگرفته، چه وظیفه ای دارد؟ آیا باید برای هر روز شصت روز روزه بگیرد؟ و آیا كفاره بر او واجب است؟
قضای آنچه از ماه رمضان از او فوت شده، بر او واجب است، و اگر افطار عمدی و بدون عذر شرعی بوده، علاوه بر قضا، كفاره هر روز هم واجب است كه عبارت است از شصت روز روزه یا اطعام شصت فقیر و یا دادن شصت مد طعام به شصت مسكین كه سهم هر كدام یك مدّ است.
س 815: تقریبا یك ماه روزه گرفته ام به این نیت كه اگر روزه ای بر عهده ام باشد قضای آن محسوب شود و اگر روزه ای بر عهده ام نیست به قصد قربت مطلق باشد، آیا این یك ماه روزه به حساب روزه های قضائی كه بر ذمّه دارم، محسوب می شود؟
اگر به نیت آنچه كه در زمان روزه گرفتن شرعا مأمور به آن بوده اید، اعم از روزه قضاء یا مستحبی، روزه گرفته اید و روزه قضا هم برعهده شما باشد، به عنوان روزه قضاء محسوب می شود.
س 816: كسی كه نمی داند چه مقدار روزه قضا دارد و با فرض داشتن روزه قضا روزه مستحبی بگیرد، اگر معتقد باشد كه روزه قضا ندارد، آیا به عنوان روزه قضا محسوب می شود؟
روزه هائی را كه به نیت استحباب گرفته به جای روزه قضایی كه بر عهده اش هست، محسوب نمی شود.
س 817: نظر شریف جنابعالی درباره شخصی كه بر اثر جهل به مسأله، عمدا روزه اش را افطار كرده، چیست؟ آیا فقط قضا بر او واجب است یا اینكه كفاره هم باید بدهد؟
اگر به سبب بی اطلاعی از حكم شرعی بوده و در یادگیری مسأله كوتاهی نكرده باشد، باید قضای روزه ها را بجا آورد ولی كفارّه بر او واجب نیست.
س 818: كسی كه در اوائل سن تكلیف بر اثر ضعف و عدم توانائی، نتوانسته روزه بگیرد، آیا فقط قضا بر او واجب است یا قضا و كفاره با هم بر او واجب است؟
اگر گرفتن روزه برای او حرجی نبوده و عمدا افطار كرده، علاوه بر قضا، كفاره نیز بر او واجب است و اگر خوف داشته باشد كه اگر روزه بگیرد مریض شود، فقط قضای روزه ها بر عهده او می باشد.
س 819: كسی كه تعداد روزهائی كه روزه نگرفته و مقدار نمازهایی را كه نخوانده نمی داند، وظیفه اش چیست؟ كسی هم كه نمی داند روزه اش را بر اثر عذر شرعی افطار كرده و یا عمدا آن را خورده است، چه حكمی دارد؟
جایز است كه به قضای آن مقدار از نماز و روزه هایش كه یقین به فوت آنها دارد، اكتفا نماید، و در صورت شك در افطار عمدی كفاره واجب نیست.
س 820: اگر شخصی كه در ماه رمضان روزه دار است، در یكی از روزها برای خوردن سحری بیدار نشود و لذا نتواند روزه را تا غروب ادامه دهد و در وسط روز حادثه ای برای او اتفاق بیفتد و روزه را افطار كند، آیا یك كفاره بر او واجب است یا كفاره جمع؟
اگر روزه را تا حدی ادامه دهد كه روزه بر اثر تشنگی و گرسنگی برای او حرجی شود و در نتیجه آن را افطار نماید، فقط قضا بر او واجب است و كفاره ای ندارد.
س 821: اگر شك كنم در اینكه اقدام به گرفتن قضای روزه هائی را كه بر عهده ام بوده، كرده ام یا خیر تكلیف من چیست؟
اگر یقین به اشتغال قبلی ذمّه خود دارید، واجب است به مقداری كه موجب یقین به انجام تكلیف می شود، روزه قضاء بگیرید.
س 822: كسی كه هنگام بلوغ فقط یازده روز از ماه رمضان را روزه گرفته و یك روز را هم در موقع ظهر افطار كرده و در مجموع هجده روز روزه نگرفته است، و در مورد آن هجده روز نمی دانسته كه با ترك عمدی روزه كفاره بر او واجب است، چه حكمی دارد؟
اگر روزه ماه رمضان را از روی عمد و بدون عذر شرعی افطار كرده، باید علاوه بر قضا، كفاره هم بدهد اعم از اینكه هنگام خوردن روزه عالم به وجوب كفاره و یا جاهل به آن باشد.
س 823: اگر پزشك به بیماری بگوید كه روزه برای شما ضرر داد و او هم روزه نگیرد، ولی بعد از چند سال بفهمد كه روزه برای وی ضرر نداشته و پزشك در تشخیص خود اشتباه كرده است، آیا قضا و كفاره بر او واجب است؟
اگر از گفته پزشك متخصص و امین و یا از منشأ عقلائی دیگر، خوف از ضرر پیدا كند و روزه نگیرد، فقط قضا بر او واجب است.
- مسائل متفرقه روزه
س 824: اگر زنی در حال روزه نذری معین حیض شود، چه حكمی دارد؟
روزه با عارض شدن حیض باطل می شود و قضای آن بعد از طهارت واجب است.
س 825: شخصی از اول ماه رمضان تا بیست و هفتم ماه را در وطن خود روزه گرفته و در صبح روز بیست و هشتم به دبی مسافرت كرده و در روز بیست و نهم به آنجا رسیده و متوجه شده كه در آنجا عید اعلام شده است، او اكنون به وطن خود برگشته، آیا قضای روزه هایی كه از وی فوت شده، واجب است؟ اگر یك روز قضا نماید، ماه رمضان نسبت به او بیست و هشت روز می شود و اگر بخواهد دو روز قضا كند، روز بیست و نهم در جائی بوده كه در آنجا عید اعلام شده بود، این شخص چه حكمی دارد؟
اگر اعلان عید در روز بیست و نهم در آن مكان، به نحو شرعی و صحیح باشد، قضای آن روز بر او واجب نیست، ولی با فرض اینكه افق دو محل یكی بوده این امر كشف می كند كه یك روز روزه در اول ماه از او فوت شده، لذا واجب است قضای روزه ای را كه یقین به فوت آن دارد، بجا آورد.
س 826: اگر روزه داری هنگام غروب در سرزمینی افطار كرده باشد و سپس به جائی مسافرت كند كه خورشید در آن هنوز غروب نكرده است، روزه آن روز او چه حكمی دارد؟ آیا تناول مفطرات برای او در آنجا قبل از غروب خورشید جایز است؟
روزه او صحیح است و تناول مفطرات در آن مكان قبل از غروب خورشید با فرض اینكه در وقت غروب در سرزمین خود افطار كرده، برای او جایز است.
س 827: شهیدی به یكی از دوستانش وصیت نموده كه احتیاطا از طرف وی چند روز روزه قضا بگیرد، ولی ورثه شهید به این مسائل پایبند نیستند و طرح وصیت او هم برای آنها ممكن نیست و روزه گرفتن هم برای دوست آن شهید مشقت دارد، آیا راه حل دیگری وجود دارد؟
اگر آن شهید به دوست خود وصیت كرده كه خودش شخصا برای او روزه بگیرد، ورثه او در این مورد تكلیفی ندارند، و اگر برای آن فرد روزه گرفتن به نیابت از شهید مشقت دارد، تكلیف از او ساقط است.
س 828: من فردی كثیر الشك هستم و یا به تعبیر دقیق تر زیاد وسوسه می شوم، و در مسائل دینی بخصوص فروع دین زیاد شك می كنم، یكی از موارد آن این است كه در ماه رمضان گذشته شك كردم كه آیا غبار غلیظی كه وارد دهان من شده آن را فرو برده ام یا خیر؟ و یا آبی را كه داخل دهانم كردم، خارج كرده و بیرون ریختم یا نه؟ در نتیجه آیا روزه من صحیح است یا خیر؟
روزه شما در فرض سؤال محكوم به صحت است و این شكّها اعتباری ندارند.
س 829: آیا حدیث شریف كساء را كه از حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها نقل شده، حدیث معتبری می دانید؟ آیا نسبت دادن آن در حالت روزه به حضرت زهرای مرضیه سلام اللّه علیها جایز است؟
اگر نسبت دادن آن به صورت حكایت و نقل از كتابهایی باشد كه آن را نقل كرده اند، اشكال ندارد.
س 830: از بعضی از علما و غیر آنان شنیده ایم كه اگر انسان هنگام روزه مستحبی به خوردن غذا دعوت شود، می تواند آن را قبول كرده و مقداری از غذا میل كند و با این كار روزه اش باطل نمی شود، بلكه ثواب هم دارد امیدواریم نظر شریف خود را در این باره بیان فرمائید.
قبول دعوت مؤمن در حال روزه مستحبی، شرعا امری پسندیده است و خوردن غذا به دعوت برادر مؤمن هر چند روزه را باطل می كند، ولی او را از اجر و ثواب روزه محروم نمی سازد.
س 831: دعاهائی مخصوص ماه رمضان به صورت دعای روز اول و روز دوم تا آخر ماه وارد شده است، قرائت آنها در صورت شك در صحت شان چه حكمی دارد؟
به هر حال اگر قرائت آنها به قصد رجاء ورود و مطلوبیت باشد، اشكال ندارد.
س 832: شخصی قصد داشت روزه بگیرد، ولی برای خوردن سحری بیدار نشد، لذا نتوانست روزه بگیرد. آیا گناه روزه نگرفتن او به عهده خود وی است یا كسی كه او را بیدار نكرده است؟ اگر فردی بدون سحری روزه بگیرد، آیا روزه اش صحیح است؟
در این مورد چیزی بر عهده دیگران نیست، و روزه بدون خوردن سحری هم صحیح است.
س 833: روزه روز سوم ایام اعتكاف در مسجد الحرام، چه حكمی دارد؟
اگر مسافر باشد و قصد اقامت ده روز در مكه مكرمه نماید و یا نذر كرده باشد كه در سفر روزه بگیرد، بر او واجب است بعد از اینكه دو روز روزه گرفت، اعتكاف خود را با روزه روز سوم كامل كند. ولی اگر قصد اقامت و یا نذر روزه در سفر نكرده باشد، روزه او در سفر صحیح نیست و با عدم صحتِ روزه، اعتكاف هم صحیح نیست.
- رؤیت هلال
س 834: همانطوركه می دانید، وضعیت هلال در آخر یااول ماه به یكی از حالت های زیر است:
1 - غروب هلال قبل از غروب خورشید باشد.
2 - غروب هلال مقارن با غروب خورشید باشد.
3 - غروب هلال بعد از غروب خورشید باشد.
امیدواریم بیان فرمائید كه كدامیك از حالات سه گانه فوق را می توان به وسیله برنامه های محاسبه كننده الكترونیكی دقیق برای دورترین نقاط عالم محاسبه كرد؟ آیا استفاده از این محاسبات برای تعیین اول ماه قبل از حلول آن امكان دارد یا اینكه حتما باید ماه با چشم رؤیت شود؟
معیارِ اول ماه، هلالی است كه بعد از غروب خورشید غروب كند و رؤیت آن ، قبل از غروب ممكن باشد، و محاسبات علمی اگر موجب یقین برای مكلف نشود، اعتبار ندارد.
س 835: آیارؤیت تصویر هلال ماه با استفاده از دوربین CCD و انعكاس نور و بازخوانی اطلاعات ضبط شده توسط رایانه، برای اثبات اول ماه كفایت می كند؟
رؤیت با وسیله، فرقی با رؤیت به طریق عادی ندارد و معتبر است. ملاك آن است كه عنوان رؤیت محفوظ باشد. پس رؤیت با چشم و با عینك و با تلسكوپ محكوم به حكم واحدند. اما در مورد انعكاس به رایانه كه درآن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست محل اشكال است.
س 836: اگر هلال ماه شوال در یك شهر دیده نشود، ولی تلویزیون و رادیو از حلول آن خبر دهند، آیا كافی است یا تحقیق بیشتری واجب است؟
اگر مفید اطمینان به ثبوت هلال گردد یا صدور حكم به هلال از طرف ولی فقیه باشد، كافی است و نیازی به تحقیق نیست.
س 837: اگر تعیین اول ماه رمضان و عید سعید فطر به علت عدم امكان رؤیت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان یا اسباب دیگر، ممكن نباشد و سی روز ماه شعبان یا ماه رمضان كامل نشده باشد، آیا برای ما كه در ژاپن زندگی می كنیم، جایز است كه به افق ایران عمل كرده و یا به تقویم اعتماد كنیم؟ وظیفه ما چیست؟
اگر اول ماه از طریق رؤیت هلال حتی در افق شهرهای مجاوری كه یك افق دارند، و یا از طریق شهادت دو فرد عادل و یا از طریق حكم حاكم ثابت نشود، باید احتیاط كرد تا اول ماه ثابت شود، و رؤیت هلال در ایران كه در غرب ژاپن واقع است، برای كسانی كه مقیم ژاپن هستند، اعتبار ندارد.
س 838: آیا اتحاد افق در رؤیت هلال شرط است یا خیر؟
رؤیت هلال در شهرهائی كه در افق متحد و یا نزدیك به هم هستند و یا در شهرهائی كه در شرق واقع شده اند، كافی است.
س 839: مقصود از اتحاد افق چیست؟
منظور از آن، شهرهائی است كه در طول خط واحدی واقع شده اند. بنابراین اگر دو شهر در یك خط طولی باشند (مراد از طول، طول در اصطلاح علم هیئت است)، گفته می شود كه آنها در افق متحد هستند.
س 840: اگر روز بیست و نهم ماه در تهران و خراسان عید باشد، آیا برای افرادی هم كه در شهری مانند بوشهر مقیم هستند، جایز است افطار كنند؟ با توجه به اینكه افق تهران و خراسان با افق بوشهر یكی نیست.
به طور كلّی اگر اختلاف بین افق دو شهر به مقداری باشد كه با فرض رؤیت هلال در یكی، هلال در دیگری قابل رؤیت نباشد، رؤیت آن در شهرهای غربی برای مردم شهرهای شرقی كه خورشید در آنها قبل از شهرهای غربی غروب می كند، كافی نیست، بر خلاف عكس آن.
س 841: اگر بین علمای یك شهر راجع به ثبوت هلال یا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مكلّف ثابت بوده و به دقت همه آنها در استدلال خود مطمئن باشد، وظیفه واجب مكلّف چیست؟
اگر اختلاف دو بیّنه به صورت نفی و اثبات باشد، یعنی یكی مدعی ثبوت هلال و دیگری مدعی عدم ثبوت آن باشد، این اختلاف موجب تعارض دو بینه و تساقط هر دو است، و وظیفه مكلّف این است كه هر دو نظر را كنار گذاشته و درباره افطار كردن یا روزه گرفتن به آنچه كه مقتضای اصل است، عمل نماید. ولی اگر بین ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به این صورت كه بعضی از آنها مدعی رؤیت هلال باشند و بعضی دیگر مدعی عدم مشاهده آن، قول كسانی كه مدعی رؤیت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعی برای مكلّف است و باید از آن متابعت كند، و همچنین اگر حاكم شرعی حكم به ثبوت هلال نماید، حكم وی حجت شرعی برای همه مكلفین است و باید از آن پیروی كنند.
س 842: اگر شخصی هلال ماه را ببیند و بداند كه رؤیت هلال برای حاكم شرع شهر او به هر علتی ممكن نیست، آیا او مكلّف است كه رؤیت هلال را به حاكم اطلاع دهد؟
اعلام بر او واجب نیست مگر آنكه ترك آن مفسده داشته باشد.
س 843: همانگونه كه می دانید اكثر فقهای بزرگوار پنج راه برای ثبوت اول ماه شوال در رساله های عملیه خود بیان كرده اند كه ثبوت نزد حاكم شرع در ضمن آنها نیست، بنابراین چگونه بیشتر مؤمنین به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع، روزه خود را افطار می كنند؟ شخصی كه از این راه اطمینان به ثبوت هلال پیدا نمی كند، چه تكلیفی دارد؟
تا حاكم حكم به رؤیت هلال نكرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، برای تبعیّت دیگران از وی كافی نیست، مگر آنكه اطمینان به ثبوت هلال حاصل نمایند.
س 844: اگر ولی امر مسلمین حكم نماید كه فردا عید است و رادیو و تلویزیون اعلام كنند كه هلال در چند شهر دیده شده است، آیا عید برای تمامی نواحی كشور ثابت می شود یا فقط برای شهرهایی كه ماه در آنها دیده شده و شهرهای هم افق با آنها، ثابت می گردد؟
اگر حكم حاكم شامل همه كشور باشد، حكم او شرعا برای همه شهرها معتبر است.
س 845: آیا كوچكی هلال و باریك بودن و اتصاف آن به خصوصیات هلال شب اول، دلیل بر این محسوب می شود كه شب قبل شب اول ماه نبوده، بلكه شب سی ام ماه قبلی بوده است؟ اگر عید برای شخصی ثابت شود و از این راه یقین پیدا كند كه روز قبل عید نبوده، آیا قضای روزه روز سی ام ماه رمضان را باید به جا آورد؟
مجرد كوچكی و پائین بودن هلال یا بزرگی و بالا بودن و یا پهن یا باریك بودن آن دلیل شرعی شب اول یا دوم بودن نیست، ولی اگر مكلّف از آن علم به چیزی پیدا كند باید به مقتضای علم خود در این زمینه عمل نماید.
س 846: آیا استناد به شبی كه در آن ماه به صورت قرص كامل است (شب چهاردهم) و اعتبار آن به عنوان دلیل برای محاسبه اول ماه جایز است تا از این راه وضعیت یوم الشك معلوم شود كه مثلا روز سی ام ماه رمضان است و احكام روز ماه رمضان بر آن مترتب شود، مثلا بر كسی كه این روز را بر اساس بیّنه روزه نگرفته، حكم به وجوب قضای روزه شود و كسی هم كه به دلیل استصحاب بقای ماه رمضان روزه گرفته، بری ء الذمّه باشد؟
امر مذكور حجت شرعی بر آنچه ذكر شد، نیست، ولی اگر مفید علم به چیزی برای مكلّف باشد، واجب است كه طبق آن عمل نماید.
س 847: آیا استهلال در اول هر ماه واجب كفائی است یا احتیاط واجب؟
استهلال فی نفسه واجب شرعی نیست.
س 848: آیا اول ماه مبارك رمضان و آخر آن با رؤیت هلال ثابت می شود یا با تقویم، هر چند ماه شعبان سی روز نباشد؟
اول یا آخر ماه رمضان با رؤیت شخص مكلّف یا با شهادت دو فرد عادل یا با شهرتی كه مفید علم است یا با گذشت سی روز و یا بوسیله حكم حاكم ثابت می شود.
س 849: اگر تبعیت از اعلام رؤیت هلال توسط یك دولت جایز شد، و آن اعلام معیاری علمی برای ثبوت هلال سرزمین های دیگر را تشكیل دهد، آیا اسلامی بودن آن حكومت شرط است، یا اینكه عمل به آن حتی اگر حكومت ظالم و فاجر هم باشد، ممكن است؟
ملاك در این مورد، حصول اطمینان به رؤیت در منطقه ای است كه نسبت به مكلّف كافی محسوب می شود.
س 850: خواهشمند است نظر مبارك خود را در خصوص اعتكاف در مساجد (جامع و غیر جامع) بیان فرمائید.
در مسجد جامع صحیح است و در مسجد غیر جامع رجاءا اشكال ندارد. و تعریف مسجد جامع در مباحث نماز گذشت